Trước năm 2010, tình hình dân di cư tự do trên địa bàn tỉnh Bình Thuận có nhiều diễn biến phức tạp, chỉ tính trong 20 năm (từ năm 1990 – 2010) đã có trên 11.000 hộ dân di cư đến sinh sống, bình quân mỗi năm hơn 500 hộ. Đồng bào di cư có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là do cuộc sống đói nghèo, thiếu đất sản xuất nên phải di cư đến nơi dễ làm ăn hơn. Trong khi đó, nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Bình Thuận được xem là “đất lành chim đậu”, “đất rộng người thưa” nên việc di dân tự do là một thực trạng tất yếu. Tình trạng di cư tự do đã gây ra sự xáo trộn lớn trong cộng đồng dân cư sở tại, gây khó khăn cho việc bố trí, sắp xếp, quản lý dân cư và phá vỡ quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong công tác quản lý đất đai ở một số địa phương. Trong thực tế đã có nhiều trường hợp mua bán, tranh chấp, chuyển nhượng đất đai trái phép hoặc gây ra nạn phá rừng, hủy hoại môi trường sinh thái, gây phức tạp về trật tự an toàn xã hội.

Những kết quả đạt được

Thực hiện Chỉ thị số 660/TTg, ngày 17/10/1995 của Thủ tướng Chính phủ “Về giải quyết tình trạng dân di cư tự do đến Tây Nguyên và một số tỉnh khác” và các văn bản chỉ đạo của các bộ, ngành trung ương; trong những năm qua, các cấp chính quyền trong tỉnh đã tập trung thực hiện các biện pháp giải quyết, ổn định tình hình dân di cư tự do nên số lượng dân di cư tự do đến địa bàn tỉnh Bình Thuận giảm hẳn. Đến nay, 90% số hộ dân di cư tự do đã được các địa phương trong tỉnh hướng dẫn, sắp xếp để sớm ổn định sản xuất và đời sống. Tỉnh đã bố trí, sắp xếp được 9.709 hộ/36.303 khẩu dân di cư tự do, trong đó sắp xếp vào các khu tái định cư được 578 hộ/2.064 khẩu, sắp xếp xen ghép vào các xã, phường, thị trấn được 9.131 hộ/34.239 khẩu. Tất cả các hộ dân di cư tự do sau khi được sắp xếp ổn định đều được nhập hộ khẩu, gần 600 hộ được giao đất tại các khu tái định cư, con em các hộ dân di cư tự do được tạo điều kiện để theo học tại các trường của địa phương; ngoài ra, nhiều hộ sản xuất nông nghiệp đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, một số địa phương giao đất sản xuất bình quân đạt 02 ha/hộ. Để đạt được kết quả trên, tỉnh đã đầu tư xây dựng 6 dự án khu tái định cư với khối lượng san lấp được 202.439 m³, xây dựng được 43,7 km đường giao thông, 01 hệ thống cấp nước sinh hoạt, 02 hệ thống thoát nước, 28 giếng, 06 trạm biến áp, 36,2 km đường dây trung và hạ thế, 16 phòng học, 01 trạm y tế, 03 nhà văn hóa và 07 cầu nông thôn... Gần đây nhất, ngày 27/4/2015 tỉnh đã khởi công xây dựng tuyến đường giao thông vào thôn Lò To, xã Hàm Cần, huyện Hàm Thuận Nam với tổng chiều dài hơn 7 km; thôn Lò To là một thôn chủ yếu dân di cư tự do đến định cư, cuộc sống của người dân ở đây rất khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, nhà ở đa số tạm bợ, nước sinh hoạt chưa bảo đảm vệ sinh, cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi công cộng còn rất thiếu thốn. Trong năm 2015, tỉnh cũng đang tập trung triển khai xây dựng Khu dân cư Láng Giang, xã Tân Thuận, huyện Hàm Thuận Nam với quy mô sắp xếp ổn định 427 hộ dân, kinh phí trên 60,2 tỷ đồng; đồng thời, chỉ đạo triển khai lập Dự án sắp xếp ổn định dân cư tại Thôn 4, xã Gia Huynh, huyện Tánh Linh với quy mô sắp xếp khoảng 350 hộ dân với kinh phí khoảng 80 tỷ đồng.

Vẫn còn đó những khó khăn

Khó khăn của tỉnh Bình Thuận hiện nay là còn khoảng 2.000 hộ dân di cư tự do cần phải bố trí, sắp xếp ổn định; trong số đó có nhiều hộ không có chỗ ở ổn định hoặc chưa được làm thủ tục cấp đất ở, đất sản xuất. Việc vận động, tuyên truyền các chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước đối với công tác định canh, định cư chưa được thực hiện đúng mức, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn và người dân chưa lường hết được mặt trái của việc di cư tự phát. Bên cạnh đó, ngân sách của tỉnh cũng rất khó khăn nên việc đầu tư thực hiện các dự án để sắp xếp, bố trí cho những hộ dân di cư tự do còn hạn chế.

Cần phải nỗ lực hơn nữa

Để tiếp tục sắp xếp, ổn định đời sống cho các hộ dân di cư tự do và kiểm soát tốt việc di cư tự do trong thời gian tới, thiết nghĩ các cấp, các ngành trong tỉnh cần tập trung rà soát lại quy hoạch, lập phương án để sắp xếp ổn định dân cư trong năm 2015 và những năm tiếp theo; thực hiện lồng ghép các chương trình, dự án trên địa bàn để hỗ trợ cho bà con ổn định cuộc sống và phát triển kinh tế gia đình. Trong đó phải chú ý làm tốt các chính sách an sinh xã hội gắn với tăng cường công tác giao khoán bảo vệ rừng và kiên quyết xử lý việc khai phá, mua bán, sang nhượng đất đai trái phép; tăng cường tuyên truyền, giáo dục về chủ trương, chính sách và pháp luật giúp người dân tại chỗ và dân di cư tự do nâng cao nhận thức, thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật. Ngoài ra, cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành Trung ương để thực hiện tốt các chương trình, dự án ổn định dân cư mà trước hết là việc hỗ trợ vốn để tỉnh xây dựng Khu dân cư Láng Giang, xã Tân Thuận, huyện Hàm Thuận Nam và Dự án Khu dân cư thôn 4, xã Gia Huynh, huyện Tánh Linh.